کد مطلب:18913 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:4

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چرا در قرآن كه يك كتاب تربيتي و انسانساز است اينهمه تاريخ و داستان وجود دارد؟

1- تاريخ آزمايشگاه مسائل گوناگون زندگي بشر است، و آنچه را كه انسان در ذهن خود با دلائل عقلي ترسيم مي​كند در صفحات تاريخ به صورت عيني باز مي​يابد، و با توجه به اينكه مطمئن​ترين معلومات آن است كه جنبه حسي داشته باشد، نقش تاريخ را در نشان دادن واقعيات زندگي به خوبي مي​توان درك كرد.

انسان با چشم خود در صفحات تاريخ، شكست مرگباري كه دامن يك قوم و ملت را بر اثر اختلاف و پراكندگي مي​گيرد مي​بيند، و همين​گونه پيروزي درخشان قوم ديگر را در سايه اتحاد و همبستگي.

تاريخ با زبان بي​زبانيش نتايج قطعي و غير قابل انكار مكتبها، روشها، و برنامه​هاي هر قوم و گروهي را بازگو مي​كند.

داستانهاي پيشينيان مجموعه​اي است از پر ارزشترين تجربيات آنها، و مي​دانيم كه محصول زندگي چيزي جز تجربه نيست.

تاريخ آئينه​اي است كه تمام قامت جوامع انساني را در خود منعكس مي​سازد، زشتيها، زيبائيها، كاميابيها، ناكاميها، پيروزيها و شكستها و عوامل هر يك از اين امور را. به همين دليل مطالعه تاريخ گذشتگان، عمر انسان را ـ درست به اندازه عمر آنها ـ طولاني مي​كند! چرا كه مجموعه تجربيات دوران عمر آنها را در اختيار انسان مي​گذارد.

البته تاريخي كه خالي از خرافات و دروغ​پردازيها و تملق​ها و ثنا خوانيها و تحريفها و مسخها بوده باشد، ولي متأسفانه اين​گونه تواريخ كم است، و نقش قرآن را در ارائه نمودن نمونه​هائي از تاريخ اصيل نبايد از نظر دور داشت.

تاريخي كه همچون آئيه صاف باشد، نه كژنما! تاريخي كه تنها به ذكر وقايع نپردازد، به سراغ ريشه​ها و نتيجه​ها نيز برود.

با اين حال چرا قرآن كه يك كتاب عالي تربيت است در فصول و فرازهاي خود تكيه بر تاريخ نكند و از داستانهاي پيشينيان، مثال و شاهد نياورد.

2- از اين گذشته تاريخ و داستان، جاذبه مخصوصي دارد، و انسان در تمام دورانهاي عمر خود از سن كودكي تا پيري تحت تأثير اين جاذبه فوق العاده است.

و به همين جهت قسمت مهمي از ادبيات جهان، و بخش بزرگي از آثار نويسندگان را تاريخ و داستان تشكيل مي​دهد.

بهترين آثار شعرا و نويسندگان بزرگ اعم از فارسي زبان و غير آنها، داستانهاي آنها است، گلستان سعدي، شاهنامه فردوسي، خمسه نظامي و آثار جذاب نويسندگان معاصر، همچنين آثار هيجان آفرين ويكتور هوگو فرانسوي، شكسپير انگليسي، و گوته آلماني، همه در صورت داستان عرضه شده است.

داستان چه به صورت نظم باشد يا نثر و يا در شكل نمايشنامه و فيلم عرضه شود، اثري در خواننده و بيننده مي​گذارد كه استدلالات عقلي هرگز قادر به چنان تأثير نيست.

دليل اين موضوع شايد آن باشد كه انسان قبل از آنكه، عقلي باشد حسي است و بيش از آنچه به مسائل فكري مي​انديشد در مسائل حسي غوطه ور است . مسائل مختلف زندگي هر اندازه از ميدان حس دور مي‎شوند و جنبه تجرد عقلاني به خود مي​گيرند سنگين​تر و ديرهضم​تر مي​شوند.

و از اينرو مي​بينيم هميشه براي جا افتادن استدلالات عقلي از مثالهاي حسي استمداد مي​شود و گاهي ذكر يك مثال مناسب و بجا تأثير استدلال را چندين برابر مي​كند. و لذا دانشمندان موفق، آنها هستند كه تسلط بيشتري بر انتخاب بهترين مثالها دارند.

و چرا چنين نباشد در حالي كه استدلالهاي عقلي بالاخره برداشتهائي از مسائل حسي و عيني و تجربي است.

3- داستان و تاريخ براي همه كس قابل فهم و درك است. بر خلاف استدلالات عقلي كه همه در آن يكسان نيستند! به همين دليل كتابي كه جنبه عمومي و همگاني دارد و از عرب بياباني بي​سواد نيمه وحشي گرفته تا فيلسوف بزرگ و متفكر همه بايد از آن استفاده كنند، حتماً بايد روي تاريخ و داستانها و مثالها تكيه نمايد.

مجموعه اين جهات نشان مي​دهد كه قرآن در بيان اين همه تاريخ و داستان، بهترين راه را از نظر تعليم و تربيت پيموده است.

مخصوصاً با توجه به اين نكته كه قرآن در هيچ مورد به ذكر وقايع تاريخي بطور برهنه و عريان نمي​پردازد، بلكه در هر گام از آن نتيجه​گيري كرده، و بهره​برداري تربيتي مي​كند.

---

قصه هاي قرآن

حضرت آيت الله مكارم شيرازي